فاطمه قنواتی ـ نیم نگاه
چای، نوشیدنی گرم و مطبوعی است که سال‌هاست در فنجان‌های شاد و یا خسته مهمان ماست. در دنیای امروز چای دمنوش لحظه‌های ساده شده؛ اما در گذشته با مراسم و تشریفات بیشتری صرف می‌شد. هرچند رسم نوشیدن چای در بسیاری نقاط جهان با مراسم خاصی همراه است که همچنان در نقاطی از جهان به‌صورت آیینی مقدس به‌جا آورده می‌شود. در هر شماره از این ویژه‌نامه به این مراسم اشاره می‌کنیم. رسم چای‌خوردن را با مراسم کلاسیک آن در ژاپن آغاز می‌کنیم. مراسم چای ژاپنی یا راه چای، یک سنت در فرهنگ ژاپن محسوب می‌شود.
چا دو یاسادو به ژاپنی یک رسم فرهنگی است که در طی آن، چای سبز طبق اصولی خاص از ماتچا (پودر چای سبز) تهیه می‌شود. شیوه و نوع ارائه آن هنری است با نام اوته مائه که آیین بودایی ذن در رواج این مراسم مؤثر بوده است. دو نوع مهمانی چای با نام‌های اوچا کای و چاجی وجود دارد. در اوکاچاتی مهمان‌نوازی نسبتاً ساده است و شامل ارائه چای رقیق است که در بعضی مواقع با یک غذای سبک همراه است. چاجی مراسم رسمی‌تری است که با غذای کامل همراه است و به‌دنبال آن چای غلیظ و چای رقیق ارائه می‌شود. چاجی حداقل چهار ساعت طول می کشد.این مراسم در سکوت کامل برگزار می‌شود. میزبان، طی تشریفات خاص و با آرامش بسیار، چای را آماده کرده و به مهمانان تعارف می‌کند. مهمانان در سکوت نظاره‌گر این مراسم هستند و هیچ کلامی به زبان نمی‌آورند.
چای‌خانه‌ای که برای این مراسم ساخته می شود، از یک راهرو برای انتظار و یک اتاق برای صرف چای تشکیل شده که معمولاً خارج از شهر ساخته می‌شود. در اتاق چای که با سقفی نسبتاً کوتاه ساخته شده، کوره‌ای وجود دارد که در زمین کاشته شده است و جای دم‌کردن چای است. این اتاق دو در دارد که یکی برای میزبان و دیگری برای مهمان است. یک آلاچیق نیز جزء این مجموعه است؛ برای آویزان‌کردن کتیبه و اشیای تزئینی.
مهمانان وارد سالن انتظار می‌شوند و در سکوت منتظر آمدن میزبان می‌نشینند؛ سپس کفش‌های خود را بیرون می‌آورند، دست‌ها و دهان خود را می‌شویند و در اتاق یک‌به‌یک در برابر پودر معطر تعظیم می‌کنند.
میزبان مقداری بخور کندر برای معطر شدن فضا و آرامش ذهن در میان آتش می پاشد. پودر چای را در ظرف سفالی روی اجاق می‌ریزند و با همزن مخصوص هم می‌زند و منتظر می مانند تا چای دم بکشد. نباید فراموش کرد که در روح این مراسم عرفان شرقی سیلان دارد و صرفاً منحصر به اجرای آداب و رسوم نیست، بلکه اندیشه‌ای را در درون خود زنده نگاه می‌دارد.